Bot en visziektes

De bot is internationaal gekozen als vissoort voor biomonitoring van verontreinigende stoffen en visziektes. De bot is een estuariene soort die zowel in zoet, brak als zout water kan leven.

Inhoud:

Informatiebehoefte

Het betreft monitoring en evaluatie van de gehaltes van milieukritische stoffen in bot (Platichthys flesus) in de Westerschelde, Waddenzee en Eems‑Dollard, volgens de internationale verplichtingen in het kader van OSPAR CEMP (Coordinated Environmental Monitoring Programme) en de Kaderrichtlijn Mariene Strategie van de EU (KRM).

Bij de uitvoering van de bot monitoring voor OSPAR en KRM worden ook extra botten gevangen voor het deelproject 'Blankvoorn en bot' voor de Kaderrichtlijn Water (KRW). Biotamonitoring in bot wordt ook afgestemd met de  monitoring van schol voor OSPAR en KRM. Hieronder word de monitoring kort beschreven.

Parameters

De vissen worden na monsterneming geanalyseerd op verschillende chemische componenten en biologische effectparameters.

Tabel met te meten parameters in bot
Stofgroep Matrix

PBC's

PBDE's

HCB, HCBD

PFC's

Heptachor

HBCD

Kwik

Lood, koer, zink , cadmium

Vet

Vocht

Radiochemie

PAK-metaboliet

Visziektes

Lever

Lever

Lever

Lever

Lever

Lever

Filet

Lever

Lever

Filet en Lever

Filet

Gal

Vis

Meetstrategie

Chemische parameters en PAK-metaboliet worden jaarlijks op alle drie locaties gemeten. De visziekten worden één keer in de twee jaar gemeten, zie de tabel hieronder.

Meetperiode en meetcyclus
Periode Activiteit
Augustus - september Verzamelen botten
September - maart Analyse
Voor 1 juni Rapportage gegevens
Voor 1 augustus Rapportage naar ICES

De drie locaties waarop de botten worden bemonsterd staan in het onder-staande kaartje en tabel (bron Wageningen Marine Research).

Ligging locaties voor het Bot en visziekte meetprogramma

De locatienamen, codes, coördinaten en te meten jaren zijn hier in detail weergegeven in tabel met locaties.

De vissen worden gevangen met behulp van een boomkor. Een boomkor is een vistuig dat over de bodem sleept en dat open gehouden wordt door een brede stang (de 'boom').

Bemonstering bot met boomkor

De bemonstering van botten op de Westerschelde, zoals dat in de jaren 90 uit werd gevoerd. Tegenwoordig wordt een grotere boomkor gebruikt.

De vissen worden onderzocht op verschillende visziektes, waaronder levertumoren. Een voorbeeld van een levertumor is hieronder weergegeven.

Levertumor bij bot

Een lever van de bot met diverse levertumoren.

Data beschikbaarheid

Rijkswaterstaat

Sinds 1979 slaat Rijkswaterstaat de data van microverontreiningen in bot op in DONAR. U kunt deze data downloaden via onderstaande link:

De data van visziektes slaat Rijkswaterstaat nog niet op, maar daar zijn we wel mee bezig. De data van visziektes gaan ook naar ICES (zie onder).

WMR

Wageningen Marine Research (WMR) stelt een reeks Excel-bestanden beschikbaar met daarin de microverontreinigingen en ziektes in bot en (tot 2007) schar. Ook  worden er door WMR bijsluiters beschikbaar gesteld, waarin de data worden beschreven.

ICES

In de rechterkolom van deze pagina ziet u een link naar het overzicht van de Nederlandse rapporten met methode en resultaten. De rapporten met data worden naar ICES gestuurd en zijn daar te downloaden.

De data van de visziektes  staan in de ICES-database Dome (1983-2015, schar en bot). Dit zijn de data volgens de opzet van de MWTL-monitoring van Rijkswaterstaat, namelijk opgewerkt per lengtegroep (min+max lengte van de groep of gemiddelde lengte van de groep) en dus niet de gegevens per individuele vis.

U verkrijgt de data via de volgende stappen:

  • Ga naar de site van ICES-DOME onderdeel visziektes:
  • Filter vervolgens op
    • country= Netherlands
    • Parameter Group= Gross disease
  • Accept download policies
  • Proceed to download the data

Zo krijgt u alle data van 1983 tot en met 2015 voor schar en bot (voor de latere jaren leveren Wageningen Marine Research en Rijkswaterstaat nog data aan ICES). Naast de csv-file (die in Excel is te openen) krijgt u een pdf-bestand met de beschrijving van de betekenis van alle kolommen in de csv-file.

Op deze ICES-site met API's staat beschreven hoe u de specifieke dataset als webservice beschikbaar kunt krijgen op uw eigen site of in uw GIS-software. Het betreft data van concentraties in biota en de data van visziektes. U kunt hier meer informatie over webservices vinden.


Snel toegang tot data

Zie dit overzicht (Excel) en de bijsluiter van Wageningen Marine Research voor microverontreinigingen en visziektes  in bot en schar vanaf 1991.

Jaarlijkse rapporten voor 2018

Rapporten met uitleg over methode en resultaten

Proefschrift over visziektes

In 1993 is een proefschrift verschenen met onderzoek naar voorkomen en oorzaken van visziektes bij de bot in Nederland