Marker Wadden als bestuurskundige casus

Hoe komen uiteenlopende partijen tot zo’n iconisch initiatief? Hoe zijn de rollen verdeeld en hoe verloopt de besluitvorming? Past men zich aan als het anders uitpakt dan verondersteld? Voor bestuurskundigen en aanverwante specialisten is het avontuur dat Marker Wadden heet een prachtcasus.

Jarenlange samenwerking

De eilanden zoals ze er nu liggen zijn het resultaat van jarenlange samenwerking tussen verschillende stakeholders. Deze hebben zich ieder met eigen verwachtingen en doelstellingen aan de ontwikkeling van Marker Wadden gecommitteerd. Dit vergt de nodige flexibiliteit van alle betrokkenen, omdat de manier waarop die ontwikkeling verloopt en de uitkomsten daarvan onzeker zijn.

Leren omgaan met onverwachte omstandigheden

‘Werken aan Marker Wadden is leren omgaan met onverwachte omstandigheden.’ Stéphanie IJff (Deltares) is projectleider van het onderzoek naar Adaptieve governance, één van de drie KIMA-thema’s dat Deltares uitvoert in samenwerking met Erasmus Universiteit, Wageningen University & Research en Natuurmonumenten. ‘Wij zoeken uit wat er goed is gegaan en wat er beter had gekund.’

Evaluatie

Marker Wadden is in allerlei opzichten een bijzondere onderneming. Het is bijvoorbeeld voor het eerst dat Rijkswaterstaat en Natuurmonumenten samen een waterbouwkundig project aansturen. Bovendien is het een van de grootste natuurontwikkelingsprojecten van Nederland. Stéphanie: ‘Zij hebben om een evaluatie van het project gevraagd om te leren voor andere innovatieve projecten in de waterbouw. Misschien blijkt wel dat je in het vervolg beter een andere contractvorm kunt gebruiken, of beter een ander inkoopproces kunt volgen. Kunnen overheid, bedrijfsleven, ngo’s en kennisinstellingen wellicht samen een financieringsmodel vormgeven?’

Vier pijlers

Het governance-onderzoek rust op vier pijlers: samenwerking, continuïteit, adaptiviteit en de kennispositie van Nederland. ‘In 2018 hebben we het speelveld in kaart gebracht op basis van een uitgebreide literatuurstudie. Het resultaat, het rapport Leren van Marker Wadden, is beschikbaar via de KIMA-website.’ Belangrijke input hiervoor, vertelt Stéphanie, is het onderzoek naar de aanloopfase van Sanne Grotenbreg, promovenda van de Erasmus Universiteit.

Vragen

‘In de komende jaren, tot 2023, proberen we antwoorden te vinden op vragen die zich tijdens de aanlegfase en de beheerfase aandienen. Gaat het bouwen altijd voor op het onderzoek? Zo ja, is dat de bedoeling of zou je dat anders willen? Wat als de toevoer van slib anders verloopt dan verwacht? Zijn daar afspraken over gemaakt? En in hoeverre levert dit project kennis op ten bate van de Nederlandse watersector?’

Interviews

Om alle stakeholderervaringen te inventariseren, interviewt het projectteam momenteel de drie belangrijkste groepen betrokkenen. Dit zijn: de partijen die Marker Wadden aanleggen of de aanleg ervan aansturen, de overheden die dit mede financieren, en de partijen die onderzoek organiseren of uitvoeren. ‘We zijn erg benieuwd in hoeverre rollen, belangen en doelstellingen veranderen ten opzichte van de aanloopfase, dus voordat de aannemer aan de slag ging.’

Reflectiesessies

In de komende jaren volgen op vaste tijden reflectiesessies waarin stakeholders reageren op de bevindingen van het team. ‘Zo peilen we of er nieuwe ervaringen en inzichten zijn.’ Ook experts van over de grens zullen hierbij aanschuiven. ‘Zij kunnen vergelijkingen trekken met samenwerkingstrajecten elders en aangeven of Marker Wadden leerzaam is voor partijen in andere landen.’

Recreanten en omwonenden

Secundaire stakeholders zoals recreanten en inwoners van Lelystad komen ook in beeld, verzekert Stéphanie. ‘Wij raadplegen hen via enquêtes. Bovendien ontwikkelen we vormen van citizen science, waarbij bezoekers zelf metingen kunnen uitvoeren.’ In 2023 is het onderzoek gereed, maar tussentijdse resultaten worden al eerder gepresenteerd.

Meer informatie: Stephanie IJff